Zwaar weer blog
Op NU.nl: Deradicalisering noodzakelijk in Bijzonder Beheer-discussie
Eind maart bracht de Autoriteit Financiële Markten (AFM) een rapport uit over de afdelingen Bijzonder Beheer van Nederlandse banken. Het rapport werd in ondernemersland vrijwel direct met de grond gelijk gemaakt. Is dat terecht?
Door Jan Adriaanse en Erik in 't Groen
Aanleiding voor het onderzoek is de groeiende onvrede binnen het mkb over het vermeende wangedrag van deze afdeling, in de volksmond weinig vleiend "de kerkers van de bank" genoemd. AFM concludeerde in het rapport dat er bij deze afdelingen geen wantoestanden zijn.
Naar schatting is op dit moment één op de vijf (in sommige sectoren zelfs één op de drie) ondernemingen met een bankkrediet ondergebracht bij de afdeling Bijzonder Beheer. Dit leidt tot veel persoonlijke, maatschappelijke en politieke onvrede.
Zo vindt komende donderdag op 16 april in de Tweede Kamer op initiatief van de vaste commissie voor Financiën een openbaar rondetafelgesprek plaats over Bijzonder Beheer bij banken. Vooruitlopend daarop heeft CDA aangekondigd een zwartboek over negatieve ervaringen van ondernemers in Bijzonder Beheer uit te brengen.
Onderbelicht
Een onderbelicht aspect in de discussie over Bijzonder Beheer is de vraag waarom veel ondernemingen op dit moment in zwaar weer terecht komen. Is dit louter het gevolg van economische omstandigheden? Is het simpelweg pech? Of ligt het ook aan het gedrag van de ondernemers zelf? Hadden ze beter moeten opletten en eerder moeten ingrijpen?
Uit wetenschappelijk onderzoek naar de praktijk van Bijzonder Beheer blijkt dat de oorzaak van faillissementen vaak terug te voeren is op het feit dat de ondernemer onvoldoende aandacht heeft voor de oorsprong van de problemen en voor op papier gestelde herstelplannen.
Daarnaast is zijn aandacht (en die van de bank) in de praktijk meestal gericht op kostensanering in plaats van op strategische heroriëntatie. Maar de kansen op overleving nemen aantoonbaar toe wanneer een ondernemer een 'strategische turnaround' inzet. De ondernemer zet als het ware nu slechts de tafels en stoelen op het dek van de Titanic recht, terwijl hij in feite de koers radicaal moet verleggen.
Dialoog
Wat in deze situatie vaak geheel ontbreekt, is een constructieve dialoog en samenwerking tussen banken en ondernemers. Het is natuurlijk verleidelijk om de zwartepiet hiervoor louter naar de banken te schuiven, maar op het communicatieve gedrag van ondernemers valt ook wel wat af te dingen.
Onderzoeken tonen aan dat een vruchtbare dialoog regelmatig uitblijft, omdat ondernemers onvoldoende transparant zijn over de werkelijke gang van zaken in hun bedrijf en zij vaak geen adequate managementinformatie (kunnen) laten zien. Ze zeggen impliciet tegen de bank: gaat u maar rustig slapen.
Maar de bank reageert vanwege de beperkte informatie en de economische omstandigheden vaak onverwacht en ingrijpend als gevolg van de liquiditeitsproblemen. Te risicovol gedrag mag van banken immers niet worden verwacht, aangezien men ook verantwoording moet afleggen aan de eigen spaarders.
Waakhonden
Je kunt Bijzonder Beheer-afdelingen zien als de waakhonden voor de bank. En daarmee idealiter ook voor de ondernemer, mits de communicatie tussen de partijen goed is. Daar kan de ondernemer zijn voordeel mee doen, door actie te ondernemen en een ommekeer te realiseren. De praktijk leert dat deze verandering zonder interventie van Bijzonder Beheer vaak niet plaatsvindt. De ondernemer ervaart het echter als ongewenste intimiteit.
Het gaat niet om het klantbelang versus het bankbelang, maar om het gezamenlijke belang. Te veel ondernemingen gaan op dit moment onnodig failliet. Dialoog, wederzijds begrip en vertrouwen zijn hard nodig. Dat behoedt ondernemer en bankier voor het verder radicaliseren van de standpunten en negatieve financiële consequenties.
Prof. dr. Jan Adriaanse is hoogleraar turnaround management aan de faculteit der rechtsgeleerdheid van de Universiteit Leiden. Erik in 't Groen is voormalig Bijzonder Beheer-bankier. Samen schrijven zij het boek Zwaar weer ondernemen - De overlevingsgids voor ondernemers in Bijzonder Beheer dat in mei verschijnt bij uitgeverij Haystack. Jan Adriaanse is op 16 april een van de sprekers tijdens het rondetafelgesprek over Bijzonder Beheer in de Tweede Kamer.